مدیریت زنجیره تامین چیست؟

یکی از مفاهیم مهم در دنیای کسب و کار مدرن، مدیریت زنجیره تامین “Supply Chain Management” می باشد که نقش اساسی در بهینه سازی فرایندهای تولید، تامین و توزیع کالا و خدمات ایفا می کند. از این رو توجه به آن بسیار حائز اهمیت می باشد و ضروری است که هر کسب و کاری با این فرایند هماهنگی تمام داشته باشد؛ در غیر این صورت ممکن است فرایند با اختلال و بدنبال آن با شکست روبرو شود، در مقابل استفاده از تمام امکانات موجود توسعه و پیشرفت سازمان را بدنبال دارد. در این مقاله به مدیریت زنجیره تامین، مراحل و فرایندهای آن می پردازیم.

تعریف مدریت زنجیره تامین

برای تولید یک کالای خاص و بهره مندی از خدماتی که ارائه می شود باید فرایند مشخصی گذرانده شود. مدیریت زنجیره تامین به فرایند برنامه ریزی، اجرا و کنترل جریان کالاها، اطلاعات و منابع مالی از نقطه تامین مواد اولیه تا تحویل به مشتری نهایی است. این زنجیره شامل بخش های مختلفی مانند تامین کنندگان، تولید کنندگان، انبارداری، توزیع و مشتریان می شود. برای هر کسب و کاری ضروری است تا این فرایند را به خوبی شناسایی کند و در جهت کسب موفقیت با عوامل آن همکاری و هماهنگی لازم را داشته باشد.

تاریخچه مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین به عنوان یکی از مفاهیم مدرن در دهه های اخیر به شکل گسترده ای توسعه یافته است اما اگر تاریخچه آن را بررسی کنیم به دوران باستان می رسیم. این فرایند در ابتدایی ترین شکل خود از زمانی که انسان ها تجارت کالا را آغاز کردند وجود داشته است. در تمدن های باستانی مانند مصر، یونان و رم اولین شبکه های تجاری شکل گرفت و دولت ها و تجار برای انتقال کالا و مدیریت منابع برنامه ریزی می کردند. با انقلاب صنعتی در قرن ۱۸ و ۱۹ و اختراع ماشین آلات صنعتی و تولید انبوه، مدیریت مواد خام، حمل و نقل و توزیع کالا دچار تحولات اساسی شد. اوایل قرن بیستم در دوران جنگ جهانی اول و دوم مدیریت زنجیره تامین نیاز به مدیریت بهتر و برنامه ریزی دقیق تری داشت که باعث توسعه استراتژی های این فرایند شد.

در نیمه دوم قرن بیستم، در دهه های ۱۹۵۰ و ۱۹۸۰ سازمان ها متوجه اهمیت این فرایند شدند که زنجیره تامین تنها مربوط به حمل و نقل و انبارداری نیست بلکه بخشی استراتژیک از کسب و کار است که در نتیجه آن مدیریت زنجیره تامین متولد شد. امروزه در قرن بیست و یک، فناوری های دیجیتالی تاثیر بزرگی بر زنجیره تامین گذاشتند که در جهت بهینه سازی این فرایند از هوش مصنوعی، اتوماسیون، بلاک چین و داده های کلان استفاده می شود.

اهمیت مدیریت زنجیره تامین

مدیریت زنجیره تامین اگر به شیوه ای درست و حرفه ای انجام شود می تواند هزینه های عملیاتی سازمان را به طرز چشم گیری کاهش دهد و با افزایش بهره وری و کاهش زمان تحویل و بهبود کیفیت محصولات موجب افزایش رضایت مشتریان نیز می شود. در دنیای رقابتی امروز سازمان هایی که بر روی بهینه سازی زنجیره تامین سرمایه گذاری می کنند می توانند مزیت رقابتی قابل توجهی کسب کنند. ضعف در مدیریت زنجیره تامین به اعتماد و وفاداری مشتری آسیب می رساند و در سطوح بالاتر ممکن است مشکلات حقوقی و قانونی برای کسب و کارها بوجود آورد.

ساختار و اجزای تشکیل دهنده مدیریت زنجیره تامین

ادغام

ادغام در زنجیره تامین به معنای هماهنگی و همکاری بین تمامی بخش های زنجیره از جمله تولید، خرید، بازاریابی و مالی، برقراری ارتباط موثر با تامین کنندگان، توزیع کنندگان و مشتریان می باشد. هدف اصلی آن کاهش خطاها، افزایش شفافیت و بهینه سازی فرایندهای عملیاتی است.

عملیات

عملیات در زنجیره تامین شامل کلیه فرایندهای مربوط به تولید، مونتاژ، کنترل کیفیت و بهینه سازی عملکرد سازمان است. این بخش نظارت بر کارمندان و اطمینان از اجرای صحیح برنامه ها را شامل می شود. در این بخش برای بهبود مستمر کیفیت و کاهش ضایعات و همچنین بهینه سازی فرایندهای عملیاتی بر عملکرد کلی نظارت می شود.

خرید

این فرایند تامین مواد اولیه و خدمات مورد نیاز تولید از تامین کنندگان را شامل می شود. مدیریت خرید یکی از حساس ترین بخش های زنجیره تامین محسوب می شود و تاثیر مستقیمی بر هزینه ها و کیفیت محصول نهایی دارد. از این رو ارزیابی تامین کنندگان بر اساس معیارهایی چون قیمت، کیفیت، قابلیت اطمینان، تحویل به موقع، تنوع در تامین کنندگان در جهت جلوگیری از وابستگی بیش از حد به یک تامین کننده خاص حائز اهمیت می باشد. بهره گیری از استراتژی های خرید مانند خرید متمرکز و غیر متمرکز بسته به اندازه و نوع سازمان و مدیریت موجودی توسط تامین کنندگان نیز می تواند موثر واقع شود.

مدیریت موجودی

مدیریت موجودی شامل کنترل و نظارت بر سطح موجودی در انبارها و مراکز توزیع است. با استفاده از سیستم های مدیریت موجودی و فناوری های مدیریت موجودی می توانید هزینه های ذخیره سازی و تولید را کاهش دهید، مقدار بهینه سفارش برای کاهش هزینه های نگهداری و سفارش دهی را محاسبه کنید، فرایند ذخیره سازی را بهینه و تقاضا را پیش بینی کنید.

پردازش سفارش و مدیریت تقاضا

این بخش شامل دریافت، پردازش و ارسال سفارش ها بر اساس تقاضای مشتریان است که در جهت مدیریت آن پیش بینی تقاضا و تخمین نیاز بازار با استفاده از تحلیل داده ها و هوش مصنوعی و مدیریت سفارشات، استفاده از اتوماسیون و بهینه سازی زنجیره تامین، حائز اهمیت می باشد.

توزیع و تحویل

این بخش در رابطه با ارسال کالا از مراکز تولید و انبارها و تحویل آن ها به مشتریان نهایی می باشد. در این بخش با انتخاب روش های حمل و نقل و بهینه سازی توزیع می توانید فرایند توزیع و تحویل را مدیریت کنید و رضایت مشتریان خود را جلب کنید.

مدیریت ارتباط با مشتری

مدیریت ارتباط با مشتری به تعاملات با مشتریان و بهبود تجربه خرید تمرکز دارد. در این بخش باید برای بهبود مستمر خدمات بازخورد مشتریان را بررسی کنید و در جهت افزایش رضایت مشتری، سیاست های بازگشت کالا را نیز اعمال کنید.

لجستیک معکوس و پایداری زنجیره تامین

لجستیک معکوس شامل فرایندهای بازگردانی کالا، بازیافت و به حداقل رساندن ضایعات در زنجیره تامین است. در این بخش باید کالاهای برگشتی را مدیریت کنید و استراتژی های پایداری در این رابطه تدارک ببینید.

فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین

برنامه ریزی

نقطه آغاز مدیریت زنجیره تامین برنامه ریزی می باشد که اهدافی چون ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضا، مشتریان و تعیین استراتژی های تولید را دنبال می کند. در مرحله برنامه‌ریزی، لازم است نیاز بازار به‌دقت پیش‌بینی شود، تأمین مواد اولیه تضمین گردد، ظرفیت تولید و نیروی انسانی بهینه‌ سازی شود و محدودیت‌ های لجستیکی مورد ارزیابی و مدیریت قرار گیرد. بسیاری از سازمان های بزرگ برای بهینه سازی این فرایند از نرم افزارهای ERP استفاده می کنند تا داده ها را تحلیل کرده و فرایند تصمیم گیری را بهبود بخشند.

تامین مواد اولیه

در مرحله تامین مواد اولیه به انتخاب تامین کنندگان، عقد قراردادهای تامین و مدیریت همکاری های تجاری پرداخته می شود. در این مرحله باید به موارد زیر توجه شود:

• از کیفیت مواد اولیه مطابق با استانداردهای تولید اطمینان حاصل شود.
• هزینه های تامین و مطابقت آن با اهداف مالی کسب و کار کنترل شود.
• توانایی تامین کنندگان در ارسال به موقع و ارائه پشتیبانی در مواقع بحرانی مورد بررسی قرار گیرد.
• به منظور کاهش ریسک های احتمالی و بهبود پایداری زنجیره تامین، روابط استراتژیک با تامین کنندگان ایجاد شود.

تولید

تولید یکی از فرایندهای اصلی مدیریت زنجیره تامین است که با استفاده از ماشین آلات، نیروی کار و سایر عوامل موثر، تغییراتی بر روی مواد خام ایجاد می شود. این مرحله شامل مونتاژ، پردازش، آزمایش، کنترل کیفیت و بسته بندی محصول است. در مرحله تولید بهینه سازی فرایندهای تولید، کاهش ضایعات، مدیریت هزینه ها و بهره وری نیروی انسانی از اهمیت بسیاری برخوردار می باشد. از عوامل کلیدی در کسب موفقیت در بخش تولید می توان به استفاده حداکثری از ظرفیت تجهیزات و نظارت بر کیفیت محصول نهایی اشاره کرد.

مدیریت موجودی و انبار

در مدیریت بهینه انبار، جهت کاهش هزینه های انبارداری، نظارت بر سطح موجودی و کنترل ورود و خروج کالا حائز اهمیت می باشد. در این مرحله سازمان ها با بهره گیری از سیستم های مدیریت انبار، می توانند موجودی کالا ها را به صورت دقیق ردیابی کنند و از مشکلاتی مانند کمبود یا انباشت بیش از حد کالا جلوگیری کنند.

توزیع و حمل و نقل

پس از تولید محصول و نهایی شدن فرایند فروش، سازمان ها محصولات خود را باید به مشتریان تحویل دهند. در این مرحله کالاها از طریق شبکه های توزیع به مشتریان تحویل داده می شوند. در این مرحله باید به موارد زیر توجه کنید:

• برای کاهش هزینه ها و افزایش سرعت تحویل و روش های کارآمد حمل و نقل انتخاب شود.
• برای افزایش بهره وری مسیرهای توزیع و مدیریت لجستیک بهینه سازی شود.
• جهت مقابله با چالش های حمل و نقل راهکارهای جایگزین بررسی و استفاده شوند.
• برای افزایش رضایت مشتریان خدمات تحویل سریع و مطئن ارائه شود.

بازگشت کالا و پشتیبانی

در مدیریت زنجیره تامین آخرین مرحله بازگشت کالا و پشتیبانی از محصول می باشد که سازمان ها باید اطمینان حاصل کنند که توانایی دریافت محصولات مرجوعی دارد و با پیش بینی فرایند بازپرداخت هزینه های دریافتی برای آن برنامه ریزی داشته باشد. در برخی موارد مشتریان ممکن است به دلایل مختلف کالا و محصول دریافت شده را مرجوع کنند، این فرایند تحت عنوان لجستیک معکوس شناخته می شود که پروسه دریافت کالاهای مرجوعی، بررسی دلایل بازگشت، پردازش بازپرداخت یا تعویض کالا و تحلیل داده های مربوط به بازگشت محصولات را شامل می شود. مدیریت درست و صحیح این مرحله کیفیت خدمات ارائه شده به مشتری را افزایش داده و از بروز مشکلات مشابه در آینده جلوگیری میکند.

راهکارهای بهبود مدیریت زنجیره تامین

دیجیتالی سازی زنجیره تامین و استفاده از فناوری های نوین

استفاده از فناوری های نوین و هوشمند سازی عملیات زنجیره تامین می تواند دقت، شفافیت و سرعت را افزایش دهد. در فرایند دیجیتالی سازی زنجیره تامین، ردیابی دقیق موجودی ها، موقعیت کالاها در حمل و نقل، برخورداری از یک سیستم شفاف در ثبت تراکنش ها، افزایش و بهبود اعتماد بین تامین کنندگان و مشتریان، پیش بینی تقاضا، کاهش هزینه های زنجیره تامین و بهینه سازی مسیرهای حمل و نقل با استفاده از اینترنت اشیا، بلاکچین، تحلیل داده و هوش مصنوعی حائز اهمیت می باشد.

یک پارچه سازی سیستم های اطلاعاتی و مدیریت داده ها

زنجیره تامین کارآمد نیازمند هماهنگی دقیق بین بخش های مختلف از جمله تامین گنندگان، تولید کنندگان، انبارها و توزیع کنندگان است. در این راستا استفاده از نرم افزارهای ERP، طراحی داشبوردهای مدیریتی هوشمند، خودکارسازی فرایندهای سفارش دهی و مدیریت انبار برای یکپارچه سازی تمامی فرایندها در زنجیره تامین، اطلاعات دقیق از موجودی محصولات، جلوگیری از کمبود یا انباشت بیش از حد کالا موثر واقع می شود.

اتخاذ استراتژی های پایدار برای کاهش هزینه ها و اثرات زیست محیطی

زنجیره تامین باید بهینه باشد و با کاهش هزینه ها با اصول پایداری و محیط زیستی نیز سازگار باشد. برای تحقق چنین هدفی استفاده از حمل و نقل سبز برای کاهش مصرف سوخت، استفاده از بسته بندی های قابل بازیافت و کاهش مواد زائد در فرایند تولید می تواند کمک کننده باشد.

تقویت همکاری و روابط استراتژیک با تامین کنندگان و شرکا

شکل گیری یک زنجیره تامین قوی، اعتماد و همکاری طولانی مدت با تامین کنندگان و شرکا شرط اصلی می باشد. در این راستا پیشنهاد می شود که با تامین کنندگان کلیدی خود در جهت ثبات در تامین مواد اولیه قراردادهای بلند مدت ایجاد کنید. عملکرد تامین کنندگان خود را بر اساس معیارهایی مانند کیفیت، تحویل به موقع و قیمت گذاری ارزیابی و مدیریت کنید. برای افزایش شفافیت و هماهنگی بهتر در زنجیره تامین، داده ها را با تامین کنندگان خود به اشتراک بگذارید.

افزایش انعطاف پذیری زنجیره تامین برای مقابله با بحران ها

زنجیره تامین باید با تغییرات ناگهانی مانند بلایای طبیعی، جنگ های تجاری و بحران های اقتصادی مطابقت پیدا کند. در جهت تحقق آن، سازمان ها برای کاهش وابستگی به یک تامین کننده خاص باید به منابع تامین متنوعی دسترسی داشته باشند. برای مقابله با اختلالات ناگهانی در تامین ذخایر استراتژیک مواد اولیه و کالاهای ضروری ایجاد شود. همچنین تدوین برنامه های مدیریت بحران برای اطمینان از ادامه فعالیت ها در شرایط بحرانی حائز اهمیت می باشد.

بهینه سازی فرایندهای لجستیک و توزیع

حمل و نقل و توزیع کارآمد نقش کلیدی در کاهش هزینه ها و افزایش رضایت مشتری دارد. در جهت رسیدن به این هدف انجام اقداماتی از قبیل استفاده از هوش مصنوعی برای تحلیل مسیرهای بهینه حمل و نقل و کاهش هزینه های سوخت، استفاده از مراکز توزیع منطقه ای برای کوتاه کردن زمان تحویل کالاها و ایجاد سیستم های ردیابی هوشمند برای نظارت دقیق بر محموله ها و جلوگیری از تاخیر می تواند موثر واقع شود.

بهبود تجربه مشتری با تمرکز بر کیفیت و سرعت پاسخ گویی

یکی از مهم ترین عواملی که در موفقیت زنجیره تامین نقش کلیدی ایفا می کند رضایت مشتری می باشد. برای کسب رضایت مشتری سازمان ها می توانند امکان تحویل سریع را فراهم آورند و در جهت مدیریت کارآمد کالاهای مرجوعی خدمات پس از فروش خود را بهبود بخشند و همچنین برای بهینه سازی سطح موجودی و پاسخ گویی بهتر به نیازها از تحلیل داده های مشتریان بهره ببرند.

نتیجه گیری

مدیریت زنجیره تامین عامل بسیار مهمی در موفقیت یک کسب و کار محسوب می شود. سازمان هایی که زنجیره تامینی بهینه و کارآمد طراحی و مدیریت می کنند نه تنها هزینه های عملیاتی خود را به طرز چشم گیری کاهش می دهند بلکه نیازهای بازار را با سرعت بیشتری پاسخ گو هستند که افزایش رضایت مشتریان را با خود به همراه دارد. در دنیای رقابتی امروز مدیریت بهینه زنجیره تامین به عنوان یک مزیت استراتژیک شناخته می شود که سازمان ها می توانند در مقایسه با رقبای خود موقعیت و جایگاه بهتری در بازار کسب کنند.

در حال حاضر با پیشرفت فناوری و بازار رقابتی مدیریت زنجیره تامین به فرایندی پیچیده بدل گشته است. سازمان ها برای بهبود و مدیریت بهینه آن باید اقداماتی از جمله دیجیتالی سازی و استفاده از فناوری های نوین را در دستور کار خود قرار دهند و همکاری های تجاری خود را بهبود بخشند. اتخاذ استراتژی های هوشمندانه و افزایش انعطاف پذیری زنجیره تامین به کسب و کارها کمک می کند تا در بازار رقابتی عملکرد بهتری داشته باشند.

با استفاده از نرم افزار مدیریت تامین کنندگان شما می توانید پیمانکاران، مشاوران و تامین کنندگان را با امکان انجام ارزیابی های کیفی و فنی مدیریت کنید و علاوه بر فروش الکترونیک اسناد، وندورلیست و بلک لیست خود را تشکیل دهید. همچنین شما می توانید با استفاده از نرم افزار مدیریت قراردادها تمامی فرایندهای قراردادی سازمان خود را از مرحله تهیه پیش نویس تا تسویه حساب کامل مدیریت کنید.

ما را در اینستاگرام دنبال کنید.